KARA DELİKLER HAKKINDA

Kara Delik tipleri, nerelerde bulunurlar, nasıl görünürler

Kara delikler maddenin yoğun bir şekilde sıkışması sonucu ortaya cıkarlar. Kara delik diye adlandırılıyor çünkü, ışık bile onun çekim gücünden kaçamıyor. Bazı Kara Delikler bir zamanlar çok büyük kütleye sahip olan yıldızların ölmüş kalıntılarıdır. Kendi galaksimiz Samanyolu’nun merkezinde de oldukça büyük bir kara delik bulunuyor.

KARA DELİK’ İN YAPISI

Kara deliğin bütün kütlesi ” TEKİLLİK ” adı verilen bir noktada toplanır. Tekilliğin çevresindeki çekim kuvveti o kadar büyüktür ki ondan kurtulmak için ışıktan da hızlı hareket ediyor olmamız gerekiyor. Tekilliğin etrafında, OLAY UFKU dediğimiz  geçenlerin bir daha kaçıp kurtulamadıgı küre şeklinde bir alan vardır.

KARA DELİĞİN İÇİNDE NE OLUYOR  ?

Bir Kara Deliğin kütle çekimi ile çok büyük gel-gitler oluşur. Tekilliğe yaklaşmakta olan her cisim bir yöne doğru esnerken, diğer yönde sıkıştırılmaya başlar. Bilim adamları buna “SPAGHETTIFICATION ” yani spagettileşme adını veriyorlar.

Küçük kara deliklerde bu spagettileşme olay ufkunun dışında gercekleşebiliyor. Yani daha içeri girmeden ölmüş oluyorsunuz. Bunun yanında, büyük bir kara deliğin olay ufkunu herhangi bir gel-git efekti yaşamdan geçebilirsiniz.

KARA DELİK TİPLERİ

Teorik olarak, kara delikler herhangi bir ölçüde olabilir. Örnegin bizim güneşimizin kütlesine sahip bir kara deliğin çapı 6km olurdu. Gerçekte ise, Güneşin kütlesine sahip bir yıldız, kütlesini yeterince sıkıştıramayacağından kara deliğe dönüşemez. Ancak güneşimizin kütlesinin 2 katı ya da daha büyük kütleye sahip yıldızlar kara deliğe dönüşebilirler. Astronomlar iki tip kara delik tanımlıyorlar.

STELLAR-MASS KARA DELİK  :  Güneşimizin kütlesinin  bir kaç katı büyüklüğündeki yıldızların oluşturduğu kara deliklerdir. Bu yıldızlar ölmek üzereyken patlayarak Süpernova’ya dönüşürler ve ardından kendi çekim kuvveti ile hızlıca içe dogru çökmeye başlarlar.  Kara deliğe doğru çekilmeye başlanan madde ACCRETION DISC formunu alır.

SUPERMASSIVE KARA DELIK :         ( süper kütleli kara delikler ) Güneşimizin milyarlarca katı büyüklüğündeki yıldızların oluşturdugu kara deliklerdir. Bu kara deliğe dogru çekilen madde sıkışır, ısınır ve patlayarak milyonlarca ışık yılı uzunluğundaki jettleri oluşturur.

NEREDE BULUNURLAR ?

Stellar-mass kara delikler galaksilerin etrafına saçılmış durumda bulunurlar. Ancak pek çok galaksinin merkezinde, buna Samanyolu da dahil Supermassive karadelik bulunmaktadır. Samanyolu galaksisinin merkezinde bulunan kara deliğin adı SgrA* ( Sagittarius A – yıldızı ) ‘dır ve dünyadan YAY TAKIM YILDIZI içinde görünür. Bu süper kütleli kara delik yaklaşık 26,000 ışık yılı uzakta ve Güneşimizinden kütlece 4 milyar kat daha büyüktür.

NASIL GÖRÜNÜYORLAR ?

Kara deliklerin güçlü çekim kuvvetleri ışık, uzay ve zamanı bükebilir. Bilim adamları bunun sonucu oluşan efekte GRAVITATIONAL LENSING diyorlar. Bizim ve uzakta bir galaksinin arasında duran bir kara delik, ışığı bükeceginden biz bu galaksiyi bükülmüş / eğri olarak görürüz. ( Aşağıda soldaki resim ). Henuz bir kara deliği fotograflamış değiliz ancak  yapılan simulasyonlar Samanyolu galaksisinin kalbindeki kara deliğin bükülmüş bir hilal şeklinde göründügünü gösteriyor.